Sinds de Industriele Revolutie en de Groene Revolutie daarna heeft de mensheid een enorme ontwikkeling doorgemaakt, met een enorme groei van de wereldbevolking en een toename van de welvaart (gemiddeld genomen).
Hierbij is een geheel nieuwe maakindustrie ontstaan, die dingen produceert die deze ontwikkeling mogelijk hebben gemaakt: alle logistieke middelen (tractoren, (vracht)auto's, schepen, vliegtuigen), machines, electronica, medicijnen etc. Het productie proces van deze dingen is in onze tijd van management steeds verder geoptimaliseerd, zodat er een zeer efficient productiesysteem is ontstaan waarbij het vrije markt principe door velen is omarmt en overal wordt toegepast.
Deze enorme groei en ontwikkeling hebben echter tot gevolg gehad dat en ook een grote mate van hybris door de mens is tentoongespreid: steeds weer lijken we te denken dat we de productieomstandigheden en methoden ook buiten de fabriek kunnen toepassen. Ook sociale en ecologische processen moeten worden geoptimaliseerd en zo efficient mogelijk worden uitgevoerd. Het rare is echter dat dit vaak niet blijkt te werken: we zitten uiteindelijk met de ongewenste gevolgen worden opgescheept.
De ooraak hiervan zit vooral in het verschil tussen simpele/gecompliceerde systemen aan de ene kant en complexe systemen aan de andere kant.
Een complex systeem is meer te vergelijken met een spinnenweb. Het hele systeem bestaat uit veel-op-veel relaties, met weerzijdse afhankelijkheden en feedbackloops. Als jer hier gaat optimaliseren op een paar verbindingen (een paar draden van een spinnenweb zo kort mogelijk maken), vliegt de rest van het systeem volledig uit de bocht.
Als deze complexe systemen als gecompliceerde systemen worden beschouwd, en ook zo worden geoptimaliseerd, vliegen ze uiteindelijk uit de bocht. Dat is wat mijns inziens ook gebeurt in onze landbouw: we zijn bijvoorbeeld gegaan naar optimalisatie van ons zaaigoed op basis van opbrengst, houdbaarheid/ resistentie en hoe de opbrengst eruit ziet. Dit is toegepast op zo groot mogelijke akkers met een bepaald gewas, wat dan resulteert in enorme monoculturen. Hierdoor zijn pesticiden en kunstmest noodzakelijk, neemt de biodiversiteit boven de grond en onder de grond af (bodemleven zoals de wormen, en aantallen insecten en vogels nemen massaal af), is er enorme erosie van de bodem, neemt infiltratie van neerslag af, zijn er meer overstromingen, neemt de uitspoeling van nutrienten naar oppervlaktewater toe waardoor waterkwalteit verslechterd, is de voedingswaarde van ons eten afgenomen, is er enorm veel energie nodig om dit voedsel te verbouwen etc etc. Het systeem is dus totaal uit balans en we moeten alle zeilen bijzetten om de schade binnen de perken te houden en zo veel mogelijk te herstellen.
Een soortgelijke situatie treedt op bij de melkveehouders, waar enorme hoeveelheden melk worden geproduceert, maar Holsteiners door hun benen zakken omdat ze te zwaar zijn, we enorme mestoverschotten hebben, het antibiotica gebruik hoog was/is(?), met alle resistentie tot gevolg, en oerwouden in Brazilie worden gekapt om soja te kunnen maken, wat dan kan worden verscheept naar onze boerderijen etc etc.
- Karakteristieken van complexe en gecompliceerde systemen: https://www.researchgate.net/publication/287680595_Systems_Thinking_in_Dissemination_and_Implementation_Research/figures?lo=1
- Artikel over het belang van toepassing van een complexiteitsbenadering op schoolsystemen: https://www.washingtonpost.com/news/answer-sheet/wp/2014/08/08/the-difference-between-complex-and-complicated-and-why-it-matters-in-school-reform/
- Uitleg van het IFF world system model: https://medium.com/age-of-awareness/the-iff-world-system-model-afa8d700dad9
- Proefschrift Meino Smit - http://edepot.wur.nl/449448
Hierbij is een geheel nieuwe maakindustrie ontstaan, die dingen produceert die deze ontwikkeling mogelijk hebben gemaakt: alle logistieke middelen (tractoren, (vracht)auto's, schepen, vliegtuigen), machines, electronica, medicijnen etc. Het productie proces van deze dingen is in onze tijd van management steeds verder geoptimaliseerd, zodat er een zeer efficient productiesysteem is ontstaan waarbij het vrije markt principe door velen is omarmt en overal wordt toegepast.
Deze enorme groei en ontwikkeling hebben echter tot gevolg gehad dat en ook een grote mate van hybris door de mens is tentoongespreid: steeds weer lijken we te denken dat we de productieomstandigheden en methoden ook buiten de fabriek kunnen toepassen. Ook sociale en ecologische processen moeten worden geoptimaliseerd en zo efficient mogelijk worden uitgevoerd. Het rare is echter dat dit vaak niet blijkt te werken: we zitten uiteindelijk met de ongewenste gevolgen worden opgescheept.
De ooraak hiervan zit vooral in het verschil tussen simpele/gecompliceerde systemen aan de ene kant en complexe systemen aan de andere kant.
Simpele/gecompliceerde systemen versus complex systemen
Simpele en gecompliceerde systemen zijn als het ware systemen van (kluwen) losse draden. Door de kluwe te ontrafelen en elke draad te identificeren, kan elke draad worden geoptimaliseerd en efficient worden gemaakt. Hierbij maakt het niet uit hoe simpel of gecompliceerd het systeem is, als je het maar ver genoeg terugbrengt naar de kern, en een goed raakvlakken dossier bijhoudt, kun je de kluwe ontrafelen en het systeem optimaliseren.Een complex systeem is meer te vergelijken met een spinnenweb. Het hele systeem bestaat uit veel-op-veel relaties, met weerzijdse afhankelijkheden en feedbackloops. Als jer hier gaat optimaliseren op een paar verbindingen (een paar draden van een spinnenweb zo kort mogelijk maken), vliegt de rest van het systeem volledig uit de bocht.
| Simpel/gecompliceerd | Complex |
| Homogeen: identieke/onderscheidende elementen | Heterogeen: groot aantal onderscheidende variaties |
| Lineair: relatie met constante verbanden (1-op-1 relaties) | Niet-lineair: oorzaak resulteert niet in een proportioneel effect (mede door veel-op-veel relaties) |
| Deterministisch: voorspelbaar, bij bepaalde omstandigheden gebeurt altijd hetzelfde | Stochastisch: er zit een bepaalde mate van randomheid in die de uitkomst onzeker maakt |
| Statisch: geen verandering door de tijd | Dynamisch: verandering door de tijd, het verleden beinvloed de toekomst |
| Onafhankelijk: deelsystemen worden niet beinvloed of gecontroleerd door andere onderdelen van het systeem | Wederzijdse afhankelijkheden: deelsystemen zijn onderling verbonden of zelfs met elkaar verweven |
| Geen feedbackloop: lineaire oorzaak-verband relaties | Veel feedbackloops: een gesloten keten van oorzakelijke verbanden |
| Geen aanpassingen of zelforganiserend vermogen: het systeem veranderd niet door de tijd en leert niet bij | Aanpassend en zelforganiserend: het systeem is in staat om te veranderen en zich aan te passen aan nieuwe situaties |
| Kan zo efficient mogelijk worden uitgevoerd | Kan zo effectief mogelijk functioneren |
| Aanpak: intuitief of analytisch | Aanpak: holistisch, visionair, systeem benadering, bottom-up etc. |
| Voorbeeld: Maaltijd volgen door een recept te volgen (simpel) en een raket bouwen en naar de maan laten vliegen (gecompliceerd) | Voorbeeld: Een natuurlijk ecosysteem |
Voedselproductie is een complex systeem
Complexe systemen zijn vooral te herkennen in systemen waarbij er een interactie is tussen levende wezens: het opvoeden van een kind (thuis of op school), een systeem van gezondsheidszorg, de reclassering, alle natuurlijke (eco)systemen. Onderstaande figuur laat het IFF world System Model zien, waarmee de volledige interconnectiviteit wordt weergegeven met alle factoren die hierbij meespelen. |
| Bron: https://medium.com/age-of-awareness/the-iff-world-system-model-afa8d700dad9 |
Als deze complexe systemen als gecompliceerde systemen worden beschouwd, en ook zo worden geoptimaliseerd, vliegen ze uiteindelijk uit de bocht. Dat is wat mijns inziens ook gebeurt in onze landbouw: we zijn bijvoorbeeld gegaan naar optimalisatie van ons zaaigoed op basis van opbrengst, houdbaarheid/ resistentie en hoe de opbrengst eruit ziet. Dit is toegepast op zo groot mogelijke akkers met een bepaald gewas, wat dan resulteert in enorme monoculturen. Hierdoor zijn pesticiden en kunstmest noodzakelijk, neemt de biodiversiteit boven de grond en onder de grond af (bodemleven zoals de wormen, en aantallen insecten en vogels nemen massaal af), is er enorme erosie van de bodem, neemt infiltratie van neerslag af, zijn er meer overstromingen, neemt de uitspoeling van nutrienten naar oppervlaktewater toe waardoor waterkwalteit verslechterd, is de voedingswaarde van ons eten afgenomen, is er enorm veel energie nodig om dit voedsel te verbouwen etc etc. Het systeem is dus totaal uit balans en we moeten alle zeilen bijzetten om de schade binnen de perken te houden en zo veel mogelijk te herstellen.
Een soortgelijke situatie treedt op bij de melkveehouders, waar enorme hoeveelheden melk worden geproduceert, maar Holsteiners door hun benen zakken omdat ze te zwaar zijn, we enorme mestoverschotten hebben, het antibiotica gebruik hoog was/is(?), met alle resistentie tot gevolg, en oerwouden in Brazilie worden gekapt om soja te kunnen maken, wat dan kan worden verscheept naar onze boerderijen etc etc.
Conclusie
Duurzame, maar liever nog regeneratieve landbouw vraagt dus om een totaal andere aanpak: kijk er op een holistische manier naar; jagen naar efficiency op een aantal onderdelen zal resulteren in een steeds minder effectief systeem als geheel dat uiteindelijk vastloopt: de aspecten die niet worden geoptimaliseerd, vliegen uit de bocht. Dit is precies wat recentelijk ook is aangegeven door Meino Smit in zijn proefschrift.Bronnen:
- Karakteristieken van complexe en gecompliceerde systemen: https://pbs.twimg.com/media/Bytw91BCAAESg1w.jpg
- Karakteristieken van complexe en gecompliceerde systemen: https://www.researchgate.net/publication/287680595_Systems_Thinking_in_Dissemination_and_Implementation_Research/figures?lo=1
- Artikel over het belang van toepassing van een complexiteitsbenadering op schoolsystemen: https://www.washingtonpost.com/news/answer-sheet/wp/2014/08/08/the-difference-between-complex-and-complicated-and-why-it-matters-in-school-reform/
- Uitleg van het IFF world system model: https://medium.com/age-of-awareness/the-iff-world-system-model-afa8d700dad9
- Proefschrift Meino Smit - http://edepot.wur.nl/449448
Geen opmerkingen:
Een reactie posten