Regeneratief systeemontwerp (2): polycultuur vraagt om een mindshift

Zoals in de serie "Ons Voedsel" is getoond (met Ons voedsel (13) als samenvatting) is ons industriele agrarische systeem tot op het bot verziekt, en heeft het een vernietigend effect op onze planeet. In de vorige blog is aangegeven dat het alternatieve systeem een goed ontworpen regeneratief systeem is, wat begint met systeembegrip van de betreffende locatie, wat een noodzakelijke input is voor het te ontwerpen systeem. Elke locatie op deze planeet is immers anders en vraagt dus om een (iets) ander ontwerp.
Het te ontwerpen systeem moet de verbanden en afhankelijkheden maximaliseren tussen planten onderling, maar ook tussen de planten, het bodemleven en dieren, om een zo groot mogelijke diversiteit en stabiliteit te krijgen wat op de lange termijn voor een zo groot mogelijke opbrengst zorgt (meerlaagse polycultuur i.p.v. monocultuur). Hoewel je de hierdoor per verbouwd gewas minder opbrengst per hectare behaalt, kun je per hectare een grotere totale opbrengst behalen. Het meerlaagse systeem krijg je door naast kruidachtige planten, ook struiken en bomen op te nemen in het ontwerp. Daarmee kom je terecht op het vlak van agroforestry. Waar agroforestry een rol kan spelen in de verandering van het landbouwsysteem en wat dat vraagt, daar gaat deze blog over.

Agroforestry

Een studie uit 2015 heeft een bruikbaar schema gemaakt waarmee duidelijk wordt, hoe landbouwsystemen kunnen worden opgebouwd. Het schema is een driehoekgrafiek, bestaande uit 3 assen: hoeveelheid bomen, gewassen en dieren. Onze zeer efficient gemaakte landbouwsystemen zitten eigenlijk allemaal in 1 van de hoeken van de driehoek:

• Akkerbouw en vollegrond teelten zit hierbij in de hoek met 0% bomen en 0% dieren en 100% gewassen, 
• Veeteelt zit in de hoek van 0% bomen, 0% gewassen, en 100% dieren, en 
• Bosbouw en fruitteelt zit in de hoek van 0% dieren, 0% gewassen en 100% bomen.

Er zijn echter veel meer mogelijkheden, zeker als je gaat toewerken naar combinaties van systemen en uit de efficiente hoeken van de driehoek naar het midden beweegt (zie ook de eerdere blog over de gewenste verandering).

Bron: https://www.agupdate.com/agriview/news/crop/agroforestry-fantastic-for-farms/article_13972a28-09eb-581e-85ec-c2e096eebbd7.html

Je komt hiermee terecht in het veld van de agroforestry. Agroforestry bootst het natuurlijke systeem na. Kenmerk van natuurlijke systemen is een rijke diversiteit en een zeer grote onderlinge afhankelijkheid. Het agroforestry systeem moet dan ook zodanig ontworpen worden dat dat natuurlijke spinnenweb van een overdaad van onderlinge verbanden en afhankelijkheden wordt gecreeerd, zodat een natuurlijk ecosysteem wordt nagebootst. Dan ga je automatisch toewerken naar "growing with nature".
Hierbij treden een aantal paradigmaveranderingen op (zie ook deze training):

• Overgang van traditionele landbouw naar agroforestry systemen
• Overgang van een soort een-jarige gewassen (bij akkerbouw) naar een mix bestaande uit voornamelijk meerjarige of vaste planten
• Overgang van alleen kruidachtige planten (bij akkerbouw) naar ook houtige planten
• Overgang van monocultuur naar polycultuur
• Overgang van een open systeem naar een gesloten systeem (gesloten kringloop), en dus veel minder inputs

De overgang naar een agroforestry systeem maakt dat allerlei bewuste "poly"-keuzes worden gemaakt, meerdere dingen worden op allerlei vlakken gecombineerd zodat er een samenwerkend netwerk ontstaat:

• Bewuste combinatie van bomen, dieren en planten
• Intensief management van het land, vruchtbaarheid, begrazing en water
• Interactieve relaties tussen bomen, planten en voedsel
• Geintegreerde waarden van de boerderij en natuur, erosie bestrijding.

In de hierboven getoonde afbeelding zijn er een aantal voorbeelden aangegeven (maar met je eigen creativiteit kun je veel meer mogelijkheden bedenken):

• Forest farming/multistory farming en agroforests - hier vallen voedselbossen onder
• Homegardens - de achtertuin, en misschien de volkstuin, waar bomen, struiken en kruidachtigen samen groeien en bloeien
  
• Silvopastoral systems - de graasvelden met daarin bomen (schaduw voor de dieren, maar ook productie)
• Alley cropping - rijenteelt met gewassen tussen rijen bomen
  
• Riparian forest buffers - een oeverbuffer of een beekbuffer, een begroeide zone langs een waterlichaam
  
• Windbreaks - randen van akkers die begroeit zijn om daardoor de nadelige effecten van bijvoorbeeld een koude noordenwind weg te nemen.

Deze voorbeelden laten ook zien dat het er maar net vanaf hangt hoe sterk je het systeem wilt aanpassen, gooi je het volledig op z'n kop (voedselbos), dragen de bomen vooral op de randen bij terwijl het systeem in de basis gelijk blijft (rijenteelt, windbarriere, of oeverbuffer), of kom je ergens tussenin uit? Uiteindelijk is het aan de landeigenaar om te kiezen wat voor systeem ontworpen wordt op haar/zijn land.

Conclusie

De traditionele industriele monocultuur landbouw werkt in een zo effectief mogelijk voedsel producerend systeem, met enorme verwoestende gevolgen voor het ecosysteem. Een omschakeling is nodig. De meerlaagse voedselproductie is een agroforestry systeem, waarbij planten, struiken en bomen worden geplant in een goed doordacht systeem. 

Hierbij is de crux om de volledig op 1 product gefocuste landbouw sectoren (alleen dieren, alleen bomen, of alleen gewassen), te laten verbreden naar een combinatie van deze 3 aspecten.

Omschakeling van traditionele industriele monocultuur landbouw naar een regeneratief systeem is echter ook een paradigma verandering, die een hele andere manier van voedselproduceren maar ook een andere manier van denken van de agrarier vraagt.

Bron: https://www.agroforesterie.fr/agroforesterie-contributions.php

Bronnen

-  https://www.agroforesterie.fr/agroforesterie-contributions.php
-  http://www.agroforestry.net/overstory-back-issues/258-overstory-7-agroforestry-a-way-of-farming-that-can-work-for-everyone
-  https://www.agupdate.com/agriview/news/crop/agroforestry-fantastic-for-farms/article_13972a28-09eb-581e-85ec-c2e096eebbd7.html
-  https://www.researchgate.net/publication/275647662_Preliminary_stratification_and_quantification_of_agroforestry_in_Europe
-  https://www.savannainstitute.org/courses/introduction-to-agroforestry/

Regeneratief ontwerp 1      Regeneratief ontwerp 3