Ons klimaat verandert, mede door de toename van broeikasgassen in de atmosfeer. De focus ligt hierbij naast CO2 op CH4/methaan en H2S/waterstofsulfide. De concentraties van deze broeikasgassen stijgen.
In blog 5a is gekeken naar de stijging van de methaanconcentratie in de afgelopen ca 100 jaar. Methaan komt echter ergens vandaan en wordt ook afgebroken. Daarom wordt in deze blog gekeken naar de bronnen van methaan en naar de afbraak van methaan. Bronnen van methaan
Er zijn vele bronnen van methaan. De informatie over de verschillende bronnen is gebaseerd op waanzinnig veel onderzoek, bestaande uit puntmetingen, koolstofisotopenonderzoeken, modelstudies en satellietgegevens (zie hiervoor ook de blog 5a). Al deze gegevens zijn vervolgens ook opgeschaald naar ruimtelijke informatie, zodat met behulp van kaartmateriaal de verwachte emissies van de verschillende bronnen inzichtelijk worden gemaakt, zoals bijvoorbeeld in het EU-project EDGAR (Emissions Database for Global Atmospheric Research). Bronnen van methaan zijn volgens een studie uit 2013 (bron):- natuurlijks bronnen - 180 tot 355 Tg CH4/jr:
- moeras en drasgebieden - 150 tot 225 Tg CH4/jr
- rivieren en meren - 40 Tg CH4/jr
- wilde dieren - 15 Tg CH4/jr
- natuurbranden - 3 Tg CH4/jr
- termieten - 11 Tg CH4/jr
- geologische bronnen - 54 Tg CH4/jr
- hydraten - 6 Tg CH4/jr
- permafrost - 1 Tg CH4/jr
- bronnen als gevolg van menselijk handelen - 310 tot 370 Tg CH4/jr:
- landbouw - 180 tot 240 Tg CH4/jr
hieronder vallen (bron) - methaanproductie bij voedselvertering van herkauwers (60 - 65%)
- rijstvelden en andere bodems (15 - 16%)
- verbranding van bossen, savanne en plantenresten op landbouwgronden (12 - 17%)
- mestverwerking (7 - 8 %)
- biomassa verbranding - 30 tot 45 Tg CH4/jr
- fossiele brandstoffen - 84 tot 96 Tg CH4/jr
In 2016 is er een nieuwe studie (studie en artikel) verschenen die tot andere emissies voor de verschillende categorien komt. Dit is gedaan door te kijken naar de koolstof isotopen verhouding C12 en C13 die beschikbaar zijn in een hele grote database met analyse gegevens. Het blijkt dat de C12/C13 verhouding van microbiele methaan productie (moerassen, vuilnisbelten, dierenmagen etc), van fossiele verbranding en lekkages uit pijpleidingen en van verbranding van bomen, struiken en plantenresten elk verschillen. Deze verschillen in combinatie met satelliet gegevens zijn gebruikt om de emissies van deze drie groepen opnieuw te bepalen.
De studie heeft 2 belangrijke conclusies getrokken m.b.t. de andere verdeling:
- de emissies van fossiele brandstoffen in de afgelopen decennia zijn een stuk groter geweest maar is niet sterk gestegen,
- en de recente stijging van de methaan concentratie is vooral te danken aan een toename van microbiele emissies, vooral vanuit rijstvelden en toegenomen aantallen dieren in Zuidoost Azie.
In onderstaande tabel zijn de 2013 publicatie en 2016 publicatie naast elkaar gezet, waarbij de categorien van de 2016 studie zijn gebruikt en de onderdelen van 2013 zijn hergegroepeerd.De studie heeft 2 belangrijke conclusies getrokken m.b.t. de andere verdeling:
- de emissies van fossiele brandstoffen in de afgelopen decennia zijn een stuk groter geweest maar is niet sterk gestegen,
- en de recente stijging van de methaan concentratie is vooral te danken aan een toename van microbiele emissies, vooral vanuit rijstvelden en toegenomen aantallen dieren in Zuidoost Azie.
| 2013 publicatie [Tg/jr] |
2016 publicatie [Tg/jr] |
|||
| Biomassa verbranding | 55 tot 89 |
40 - 55 |
||
| 1.4 Natuurbranden | 3 |
|||
| 2.1.3 verbranding van bossen, savanne en plantenresten op landbouwgronden (12 - 17%) | 22 tot 41 |
|||
| 2.2 biomassa verbranding | 30 tot 45 |
|||
| Microbiele bronnen | 364 - 504 |
364 - 420 |
||
| 1 |
1.1 Moeras en drasgebieden | 150 - 225 |
||
| 1.2 rivieren en meren | 40 |
|||
| 1.3 wilde dieren | 15 |
|||
| 1.5 termieten | 11 |
|||
| 1 |
2.1.1methaanproductie bij voedselvertering van herkauwers (60 - 65%) | 108 tot 156 |
||
| 2.1.2 rijstvelden en andere bodems (15 - 16%) | 27 tot 38 |
|||
| 2.1.4 mestverwerking (7 - 8 %) | 13 tot 19 |
|||
| Fossiele brandstoffen | 145 - 157 |
165 - 220 |
||
| 1.6 geologische bronnen | 54 |
40 - 53 (25%) |
||
| 1.7 hydraten | 6 |
6 |
||
| 1.8 permafrost | 1 |
1 |
||
| 2.3 fossiele brandstoffen | 84 tot 96 |
120 - 160 (75%) |
||
| Totaal |
564 tot 750 |
570 tot 695 |
||
Ook andere studies laten interessante wijzigingen zien:
- Het blijkt dat de uitstoot van kunstmestfabrieken in de VS ongeveer 100 keer zo hoog is dan ze zelf hadden ingeschat (artikel, studie uit 2019) en wordt voor 2015-2016 ingeschat op 29 Gg/jaar in plaats van 0,2 Gg/jaar zoals de industrie zelf aangeeft. De vraag is hoe de uitstoot bij kunstmestfabrieken in andere landen is ten opzichte van wat opgegeven wordt.
- Deze studie uit 2018 heeft berekend dat de methaan uitstoot van gasproductiefaciliteiten in de VS ongeveer 60% hoger is dan door de olieindustrie wordt aangegeven. Recent onderzoek met behulp van de verzamelde gegevens door de Tropomi satelliet heeft laten zien dat ongeveer 40% van de totale methaanuitstoot van de VS (uitgezonderd moerasgebieden) methaanlekkages zijn (bron).
- In aansluiting op de studie uit 2018 laat deze studie uit 2019 (nieuwsartikel) zien dat op basis van methaandata uit ijskernen (opnieuw kijkend naar de koolstof isotopen concentraties en verhoudingen) de bijdrage van geologische bronnen wereldwijd (op basis van isotopen samengegroepeerd met de uitstoot uit fossiele brandstoffen) waarschijnlijk in de orde grootte van 1,5 tot 5,4 Tg/jr liggen, waardoor (volgens de studie) de fossiele uitstoot 38 tot 58 Tg/jr hoger is. Hiermee komt de jaarlijkse uitstoot van fossiele brandstoffen uit op 180 tot 200 Tg/jaar, wat 50 tot 100% meer is dan de uitstoot van herkauwers.
- Het blijkt dat de uitstoot van kunstmestfabrieken in de VS ongeveer 100 keer zo hoog is dan ze zelf hadden ingeschat (artikel, studie uit 2019) en wordt voor 2015-2016 ingeschat op 29 Gg/jaar in plaats van 0,2 Gg/jaar zoals de industrie zelf aangeeft. De vraag is hoe de uitstoot bij kunstmestfabrieken in andere landen is ten opzichte van wat opgegeven wordt.
- Deze studie uit 2018 heeft berekend dat de methaan uitstoot van gasproductiefaciliteiten in de VS ongeveer 60% hoger is dan door de olieindustrie wordt aangegeven. Recent onderzoek met behulp van de verzamelde gegevens door de Tropomi satelliet heeft laten zien dat ongeveer 40% van de totale methaanuitstoot van de VS (uitgezonderd moerasgebieden) methaanlekkages zijn (bron).
- In aansluiting op de studie uit 2018 laat deze studie uit 2019 (nieuwsartikel) zien dat op basis van methaandata uit ijskernen (opnieuw kijkend naar de koolstof isotopen concentraties en verhoudingen) de bijdrage van geologische bronnen wereldwijd (op basis van isotopen samengegroepeerd met de uitstoot uit fossiele brandstoffen) waarschijnlijk in de orde grootte van 1,5 tot 5,4 Tg/jr liggen, waardoor (volgens de studie) de fossiele uitstoot 38 tot 58 Tg/jr hoger is. Hiermee komt de jaarlijkse uitstoot van fossiele brandstoffen uit op 180 tot 200 Tg/jaar, wat 50 tot 100% meer is dan de uitstoot van herkauwers.
- Een overzichtsstudie uit 2020 komt tot een vergelijkbaar overzicht als hierboven. Opvallend hierbij is dat de bevindingen van de ijskernen, benoemd in het vorige punt (die de uitstoot van de fossiele industrie fors verhoogd) terzijde schuiven. Terwijl mijns inziens juist de isotopen en ijskernen een zeer goede chemische indicator zijn voor de bronnen.
De totale wereldwijde uitstoot van methaan tussen 1980 en 2010 wordt geschat ergens om en nabij de 600 tot 650 Tg CH4/jr. Aangezien men hier te maken heeft met zowel puntbronnen als diffuse bronnen blijft er een grote onzekere bandbreedte in deze gegevens. Bovenstaande aangehaalde onderzoeken laten aan de ene kant zien dat er vooral dankzij goed isotopenonderzoek de inschatting van de verschillende bronnen steeds verder verbeterd. Aan de andere kant laat het ook zien dat allerlei industriele partijen er alles aan doen om de bal bij andere partijen te leggen, aangezien de oliebedrijven, maar ook industriele partijen die gas gebruiken, hun bijdrage aan de methaan uitstoot structureel lijken te hebben onderschat; overlaten aan de markt blijkt dus op dit vlak niet altijd de beste aanpak.
De totale wereldwijde uitstoot van methaan tussen 1980 en 2010 wordt geschat ergens om en nabij de 600 tot 650 Tg CH4/jr. Aangezien men hier te maken heeft met zowel puntbronnen als diffuse bronnen blijft er een grote onzekere bandbreedte in deze gegevens. Bovenstaande aangehaalde onderzoeken laten aan de ene kant zien dat er vooral dankzij goed isotopenonderzoek de inschatting van de verschillende bronnen steeds verder verbeterd. Aan de andere kant laat het ook zien dat allerlei industriele partijen er alles aan doen om de bal bij andere partijen te leggen, aangezien de oliebedrijven, maar ook industriele partijen die gas gebruiken, hun bijdrage aan de methaan uitstoot structureel lijken te hebben onderschat; overlaten aan de markt blijkt dus op dit vlak niet altijd de beste aanpak.
De methaanbom?
Bij minder opwarming zullen de hydraten tot een diepte van 500 m naar boven komen (bron 1 en bron 2). De toename van de uitstoot van methaanhydraten kan volgens sommigen voor een stijging van de temperatuur op aarde van 10 graden zorgen (bron), anderen verwachten dat het mee kan vallen omdat de methaan in de oceaan kan worden afgebroken door bacterien (bron).
|
| Bron: https://worldoceanreview.com/en/wor-1/ocean-chemistry/climate-change-and-methane-hydrates/ groen:noordelijke permafrost methaan hydraten; rood:methaan hydraten geidentificeerd met geofysische methoden; blauw:methaan hydraten geidentificeerd met behulp van bodemmonsters |
Afbraak van methaan
Methaan wordt op vier manier afgebroken (bron) tot CO2:
- in de bodem door bacterien (ca 20 a 30 Tg CH4/jr),
- in de zogeheten marine boundary layer door chloride radicalen (ca 25 Tg CH4/jr),
- in de troposfeer door hydroxylradicalen (ca 468 a 528 Tg CH4/jr),
- of in de stratosfeer door fotochemische destructie onder invloed van zonlicht (ca 45 a 67 Tg CH4/jr) .
De hydroxylradicalen
worden gevormd door een chemische reactie van ozon (O3), zonlicht en water. Hierbij ontstaat de zeer reactieve hydoxylradicaal (hij bestaat ongeveer 1 a 2 seconde, bron), die vervolgens reageert met allerlei te oxideren stoffen (hydoxylradicalen worden soms wel het wasmiddel van de lucht genoemd), waaronder methaan.
Het proces van chemische reacties is hierbij als volgt (bron 1, bron 2):
Ozon en UV straling van het zonlicht reageren tot zuurstof en een vrije zuurstofatoom:
O3 + UV light --> O2 + O
Het vrije zuurstof atoom reageert vervolgens met water tot een hydroxylradicaal
O + H2O --> 2 OH
Daarna volgt er een lange ketting van verschillende (soms parallelle) chemische reacties.
De CO die op het einde wordt gevormd, oxideert uiteindelijk ook tot CO2.
Het proces van chemische reacties is hierbij als volgt (bron 1, bron 2):
Ozon en UV straling van het zonlicht reageren tot zuurstof en een vrije zuurstofatoom:
O3 + UV light --> O2 + O
Het vrije zuurstof atoom reageert vervolgens met water tot een hydroxylradicaal
O + H2O --> 2 OH
Daarna volgt er een lange ketting van verschillende (soms parallelle) chemische reacties.
|
| Bron: https://slideplayer.com/slide/8795717/ M = een random molecuul dat de reactie faciliteert; hv = ultraviolet licht |
De CO die op het einde wordt gevormd, oxideert uiteindelijk ook tot CO2.
Hierbij zijn een aantal belangrijke opmerkingen en kanttekeningen te maken:
1. Hydroxylradicalen worden gebruikt, maar ook gevormd:
Wat opvalt bij de ketting aan reacties, is dat het hydroxylradicaal soms wordt gebruikt,
maar soms ook wordt gevormd. Ook worden
hydroxylradicalen ook gevormd door reacties met NO en NO2 (bron). Daarnaast kunnen ze ook worden gevormd bij de afbraak van C5-isoprenen (zie verderop). Als gevolg van al deze factoren (en waarschijnlijk nog andere factoren, die nog niet bekend zijn), blijkt de hydroxylradicalen concentratie in de atmosfeer redelijk constant te blijven.
2. Vorming van hydroxylradicalen varieert tussen zomer en winter en tussen dag en nacht:
Het is belangrijk om daarnaast te beseffen dat het dus voor een belangrijk deel start met ozon, water en UV-licht. In de winter (maar ook 's nachts, bron), als de UV straling laag is, is dus ook de vorming van hydroxylradicalen en daarmee de afbraak laag (zie de grafieken van de seizoensfluctuatie in de vorige blogpost).
3. Zonder waterdamp minder hydroxylradicalen
Daar waar de lucht droog is (bijvoorbeeld boven woestijnen) en dus weinig water vanaf de grond wordt toegevoegd, kunnen ook minder hydroxylradicalen worden gevormd. Dit kan een reden zijn dat de luchtkolom boven de Sahara en boven het Midden Oosten relatief hoge methaan concentraties bevat (zie het Pulse dashboard), terwijl boven de Sahara weinig methaan wordt uitgestoten (bijvoorbeeld uit olie winning, of herkauwers). Vergroening en daarmee toename van verdamping bij het landschap kunnen dan ook een bijdrage leveren aan het opschonen van de lucht. Hierbij kan ook worden gedacht aan vergroening middels begrazing door herkauwers: de herkauwers stoten weliswaar methaan uit, maar maken dat het gebied (met het juiste management) meer water verdampt, zodat de methaan kan worden afgebroken (en door het gras koolstof in de bodem wordt opgeslagen), met alle positieve gevolgen van dien (bron).
4. De hydroxylradicaal concentratie verschilt weinig tussen zuidelijk en noordelijk halfrond
De wetenschap verwachte dat de hydroxylradicaal concentratie in het noordelijk halfrond hoger zou zijn dan in het zuidelijk halfrond, vanwege hogere methaan en allerlei stikstof emissies in het noordelijk halfrond. Deze studie (nieuwsartikel) geeft aan dat dit echter niet het geval lijkt te zijn.
5. Meer hydroxylradicalen productie bij grotere tropische zone
Een ander punt is dat de vergroting van de tropische zone (o.a. als gevolg van klimaatverandering) ook kan bijdragen aan de vergroting van de productie van hydroxylradicalen, blijkt uit deze studie.
6. Meer hydroxylradicalen in onweersbuien
Onderzoek (nieuws artikel) laat zien dat onweersbuien NO wordt gevormd, wat leidt tot de vorming van O3 en hydroxylradicalen, waardoor de broeikasgassen, zoals methaan, worden verwijderd uit de lucht. Opvallend is hierbij dat het niet alleen de bliksem is die zorgt voor de vorming van hydroxylradicalen, maar dat ook de planten reageren met een stroomstoot die tot de vorming van hydroxylradicalen kan leiden (Bron).
De bijzondere bijdrage van bomen
Bomen produceren de stof isopreen (C5H8). In deze blog wordt uitgelegd dat isopreen als condensatiekern bij wolkenvorming werkt. Isopreen blijkt echter ook bij te dragen aan de vorming van hydroxylradicalen en dus het schoonmaken van de lucht (bron). Onderzoek van het Max Planck instituut laat zien dat isopreen bijdraagt aan zowel de reductie als de vorming van hydroxylradicalen. Isopreen reageert met hydroxylradicalen tot hydro-peroxy-aldehyde. De vervolgstap hangt af van de concentratie hydroxylradicalen in de atmosfeer: als er zeer weinig hydroxylradicalen in de lucht aanwezig zijn, oxideert hydro-peroxy-aldehyde met zuurstof en zonlicht tot meer hydroxylradicalen. Bij hoge hydroxylconcetraties wordt hydro-peroxy-aldehyde verder afgebroken door te reageren met hydroxylradicalen, waardoor de concentratie hydroxylradicalen dus wordt verlaagd.
Een soortendivers bos/oerwoud is dus in staat om de lucht erboven van steeds de juiste hoeveelheid schoonmaakmiddel te voorzien, zodat de lucht schoon en gezond blijft!
Wat veroorzaakte de afvlakking tussen 1999 en 2006 en de stijging daarna?
In de blog 5a over de methaan verandering in het verleden is aangegeven dat er in de periode 1999 tot 2006 een stabilisatie optrad in de methaan concentratie. De vraag is wat deze stabilisatie heeft veroorzaakt, een daling van de productie of een stijging van de afbraak? En wat veroorzaakte de stijging die daarna optrad?
Bijna alle studies werken met modellen en maken gebruik van de verandering van de isotopensamenstelling van methaan (C12 en C13).
Als oorzaak voor de afvlakking van 1999 tot 2006 wordt vooral gewezen op de Sovjet-Unie die na de val van de muur uiteenviel. Een studie heeft gekeken naar de chemische samenstelling van de methaanmoleculen in de lucht en geeft op basis daarvan aan dat het waarschijnlijk veroorzaakt is door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, met een afname van de gasproductie (en dus afname van lekkages) tot gevolg (bron). De volgende studie wijst juist op de afname van methaan uit koeien, omdat de vleesconsumptie (en daarmee het aantal koeien) halveerde na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie (bron).
Als oorzaak voor de afvlakking van 1999 tot 2006 wordt vooral gewezen op de Sovjet-Unie die na de val van de muur uiteenviel. Een studie heeft gekeken naar de chemische samenstelling van de methaanmoleculen in de lucht en geeft op basis daarvan aan dat het waarschijnlijk veroorzaakt is door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, met een afname van de gasproductie (en dus afname van lekkages) tot gevolg (bron). De volgende studie wijst juist op de afname van methaan uit koeien, omdat de vleesconsumptie (en daarmee het aantal koeien) halveerde na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie (bron).
Vanaf 2006 begint de methaanconcentratie weer te stijgen, een van de
redenen hiervoor is de enorme toename van de schalieolieproductie, waarbij in plaats van het schaliegas te gebruiken of af te fakkelen, het direct de atmosfeer instroomt (zie ook dit artikel). Een andere studie wijst juist naar tropische moerasgebieden waar meer methaan zou zijn gepubliceerd (bron), terwijl een volgende studie naar toename van de methaanproductie door dieren wijst (bron). Deze studie uit 2016 kijkt alleen naar de VS en laat zien dat er een toename in methaan emissies is over de periode 2002 tot 2014 van 30%, maar kan dit vervolgens niet duidelijk linken aan bepaalde bronnen.
Een studie uit 2017 (studie, artikel) heeft juist gekeken naar de afbraak van methaan. Ze hebben hierbij onderzoek gedaan naar methyl chloroform (CH3CCl3), wat ook wordt afgebroken door hydroxyl radicalen. Het resultaat van de studie is dat er een verandering in de concentratie van hydroxyl radicalen is opgetreden in de betreffende periode, waardoor de methaan concentratie stabiliseerde en daarna opnieuw steeg.
Alle
onderzoeken naast elkaar leggend, lijkt het erop dat het nog
onvoldoende duidelijk is en misschien zelfs onmogelijk om deze vraag
echt te beantwoorden (zie ook dit artikel), omdat er te veel factoren zijn die een rol hebben gespeeld (met daarbij mogelijk ook nog multicausaliteit, die reductionistisch erg lastig is op te lossen).
Conclusies
Methaan gas is een belangrijk broeikasgas. De bronnen van methaan zijn zeer divers, en hoe groot elke bron is, is alleen met een bandbreedte aan te geven. Vooral isotopen onderzoeken in combinatie met satellietdata zijn veel belovend om de verschillende categorien beter in te schatten. Op basis van recente gegevens is de methaanuitstoot door de fossiele industrie het grootst, 180 tot 200 Tg/jaar. Moeras en drasgebieden produceren ongeveer 150 tot 220 Tg/jaar en door dieren wordt ongeveer 108 tot 156 Tg/jaar uitgestoten. De kleinere belangrijke bronnen zijn biomassa verbranding (30 tot 45 Tg/jaar), verbranding van bossen, savanne en plantenresten (22 tot 41 Tg/jaar), rivieren en meren (40 Tg/jaar), rijstvelden en andere bodems (27 tot 38 Tg/jaar) en mestverwerking (13 tot 19 Tg/jaar).
De uitstoot van de verschillende bronnen fluctueert door de tijd. Een bron die echter zeer grote invloed kan hebben zijn de methaanhydraten in de permafrost en op de zeebodem als gevolg van een warmere aarde. Er is ca 1.000.000 tot 5.000.000 Tg methaanhydraten aanwezig (ten opzichte van een jaarlijkse uitstoot van 7 Tg CH4/jr). Als dit in de atmosfeer terecht komt, zijn de gevolgen waanzinnig groot.
Methaan wordt op verschillende manieren afgebroken: in de bodem door bacterien (ca 20 a 30 Tg CH4/jr), in de zogeheten marine boundary layer door chloride radicalen (ca 25 Tg CH4/jr), in de troposfeer door hydroxylradicalen (ca 468 a 528 Tg CH4/jr), en in de stratosfeer door fotochemische destructie onder invloed van zonlicht (ca 45 a 67 Tg CH4/jr). De afbraak door hydroxylradicalen is de meest dominante.
Het proces van afbraak door hydroxylradicalen is een zeer lange keten van chemische reacties. Opvallend hierbij is dat in dit proces hydroxylradicalen worden gebruikt om methaan af te breken, maar ook worden gevormd in het afbraak proces. Het blijkt dat de hydroxylradicalen concentratie zowel door de tijd, als in de gehele atmosfeer redelijk constant blijft. Er moeten dus allerlei mechanismen zijn die de concentratie hydroxylradicalen gelijk houden. Een hiervan is de productie van isopreen door onder andere bomen: In de keten van chemische reacties om isopreen af te breken zijn verschillende paden mogelijk. De keuze voor een pad wordt bepaald door de hydroxylradicalenconcentratie in de lucht, is deze hoog, dan worden hydroxylradicalen gebruikt. Is de concentratie hydroxylradicalen laag, dan wordt echter een ander pad gebruikt, dat resulteert in de vorming van meer hydroxylradicalen. De bomen zorgen dus voor precies genoeg schoonmaakmiddel in de lucht!
Het geheel is een zeer complex systeem van in elkaar grijpende en elkaar beinvloedende processen. Het is de wetenschap dan ook nog niet gelukt om het stoppen van de stijging van de methaanconcentratie in de periode 1999 tot 2006 en de stijging erna helder met een sluitende verklaring te duiden.
Om de methaanconcentratie in de atmosfeer te verlagen zijn in ieder geval 2 dingen van groot belang: het stoppen van de lekkages door de fossiele industrie (in de VS bijvoorbeeld wordt 40% van de methaanuitstoot veroorzaakt door lekkages) en het rehydrateren van het landschap, zodat door verdamping van water veel meer hydroxylradicalen kunnen worden gevormd, waardoor de methaan concentratie kan dalen.
Bronnen:
- https://niwa.co.nz/publications/wa/vol16-no1-march-2008/detergent-of-the-atmosphere
- https://acp.copernicus.org/articles/19/13701/2019/
- https://essd.copernicus.org/articles/12/1561/2020/#section9
- https://www.eci.ox.ac.uk/research/energy/downloads/methaneuk/chapter02.pdf
- https://www.epa.gov/sites/production/files/2016-08/documents/summary_global_nonco2_projections_dec2012.pdf
- https://edgar.jrc.ec.europa.eu/overview.php?v=50_GHG
- https://pulse.ghgsat.com/
- https://www.iea.org/reports/methane-tracker-2020
- https://agwalerts.medium.com/it-wasnt-the-cows-after-all-c265d84e82f3
- https://earthobservatory.nasa.gov/features/MethaneMatters
- https://earthobservatory.nasa.gov/images/144358/detergent-like-molecule-recycles-itself-in-atmosphere
- https://www.nasa.gov/topics/earth/features/nox_lightning.html
- https://www.nationalgeographic.com/environment/2019/08/fracking-boom-tied-to-methane-spike-in-earths-atmosphere/
- https://www.nationalgeographic.com/environment/article/methane
- https://www.nature.com/articles/nature13721
- https://www.nature.com/articles/nature19797
- https://www.nature.com/articles/d41586-019-02024-6
- https://www.nature.com/articles/s41586-020-1991-8.epdf?sharing_token=wTY9bWAQKRJfVEhufiAVvtRgN0jAjWel9jnR3ZoTv0NsP7YL6bUMs5U2mb93hxTh3dwZVOOig02DPQ_6gyAu8W_lgBe7jdS_s-gOrSgfB4tELKzn5pac_U--kJqFUY3uAnK728uTNFfjbCZ74_VZy2neWRVLcsA-_PEZ9xAIk9mJWMjh5usaYZoFZo59SLKgM95B6zF3IaTzJSofw1kNvdxsE4b_l3TbWTj0mil2xCwybiimKvrcXfmd9gtq5M6pbClTkkulkuoF_Z4853F7SKcvX_WCPRAfj4AqhleBJa9cqxcaPLObSMvjShUfAqBVE9qCz_g1F-lKP9wCA9E98Q%3D%3D&tracking_referrer=www.scientificamerican.com
- https://nos.nl/artikel/2320765-lekkages-in-vs-van-sterk-broeikasgas-methaan-vanuit-de-ruimte-opgespoord.html
- https://www.pnas.org/content/114/21/5373
- https://phys.org/news/2014-09-evidence-interhemispheric-hydroxyl-parity.html
- https://www.researchgate.net/publication/257654113_Three_decades_of_global_methane_sources_and_sinks
- https://www.sciencealert.com/electric-discharge-from-plants-may-be-changing-air-quality-in-ways-we-didnt-expect
- https://science.sciencemag.org/content/361/6398/186/tab-pdf
- https://science.sciencemag.org/content/352/6281/80/tab-pdf
- https://science.sciencemag.org/content/early/2021/04/28/science.abg0492
- https://www.sciencemag.org/news/2016/03/soviet-collapse-might-explain-mysterious-trend-global-methane-emissions
- https://www.scientificamerican.com/article/methane-emissions-from-oil-and-gas-may-be-significantly-underestimated/
- https://scitechdaily.com/researchers-clarify-recycling-mechanism-for-hydroxyl-radicals/
- https://slideplayer.com/slide/8795717/
- https://online.ucpress.edu/elementa/article/doi/10.1525/elementa.358/112487/Estimation-of-methane-emissions-from-the-U-S
- https://www.vn.nl/de-naderende-uitstervingsgolf-hoe-vertel-je-het-je-kinderen/
- https://www.weforum.org/agenda/2019/03/methane-levels-are-increasing-and-scientists-aren-t-sure-why/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Atmospheric_methane
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Hydroxylradicaal
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Isotopen_van_koolstof
- https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/2016GL067987
- https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/2016RG000534
- https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/2016GB005406
- https://www.wired.com/story/atmospheric-methane-levels-are-going-up-and-no-one-knows-why/
- https://worldoceanreview.com/en/wor-1/ocean-chemistry/climate-change-and-methane-hydrates/
- https://lachefnet.wordpress.com/2018/05/04/ruminations-methane-math-and-context/
- https://e360.yale.edu/features/methane_riddle_what_is_causing_the_rise_in_emissions
Geen opmerkingen:
Een reactie posten