De Nederlandse landbouw doet het goed, we zijn wereldwijde de tweede exporteur van agrarische producten. Tegelijkertijd zitten we ook met de negatieve kanten van deze hoge productie: een grote afhankelijkheid van extern water, een enorme import van input producten en een heel hoge energie voetafdruk van wat wordt geproduceerd.
Met het opkomen van kringlooplandbouw willen agrariers wel overstappen naar meer extensieve teelten. Extensieve landbouw wordt echter lastig bij de huidige hoge grondprijzen, die moet goedkoper worden - hier zitten namelijk vaak leningen bij de Rabobank op, met een noodzaak tot een bepaalde cashflow.
Vandaar de vraag voor deze blog: hoe hoog is de grondprijs in Nederland? Hoe is deze ontwikkeld? En vooral hoe is deze in vergelijking met omliggende landen?
De variatie in Nederland is echter groot. In de duurste regio (de Noordoostpolder) kost het meer dan een ton per ha, terwijl in de goedkoopste regio's een hectare landbouwgrond ca 40.000,- tot 45.000,- euro kost.
De grondprijzen in alle regio's in Nederland zijn in de afgelopen 10 jaar met 10.000 tot 20.000 euro/ha gestegen.
Uitschieters hierbij zijn de IJsselmeerpolders en de Veenkolonien met ca 25.000 euro per ha. Regio's waar de prijzen minder zijn gestegen zijn het centraal veehouderijgebied en het Hollands/Utrechts weidegebied (ca 10.000 euro per ha gestegen).
Onderstaande grafieken laten de nominale waarde (bovenste grafiek) en de reeele waarde (onderste grafiek) zien. Beide grafieken zijn met logaritmische assen weergegeven, omdat hiermee percentuele stijgingen veel beter zichtbaar worden.
Beide grafieken laten zien dat er met betrekking tot de waarde van landbouwgrond een duidelijke verandering is opgetreden rond 1950. Tot 1950 bleef de nominale waarde van landbouwgrond redelijk constant, waarbij de reeele waarde tussen 1940 en 1950 sterk afnam. Vanaf 1950 is de waarde van landbouwgrond echter sterk gaan stijgen, zelfs zodanig dat ook de reeele waarde sterk is gestegen. Dit wordt verklaard omdat sinds 1950 de opbrengsten per ha (door de groene revolutie) sterk zijn gestegen. Meer inkomsten die uit land gehaald konden worden resulteerde daarmee ook in een stijging van de waarde van de gronden.
Grondprijzen verschillen echter sterk per land. Onderstaand overzicht laat de prijzen zien per regio/provincie/streek in 2016. Het laat zien dat de prijzen sterk kunnen verschillen. Nederland springt eruit als een gebied met hoge grondprijzen, maar bepaalde delen van Duitsland en Italie hebben grondprijzen die vergelijkbaar zijn met die van Nederland.
Als je echter nog verder zou inzoomen, en gaat kijken naar typen grondgebruik kom je nog hogere prijzen tegen. Zo zijn volgens deze website prijzen van wijngaarden in Frankrijk in 2018 rond de 150.000,- euro/ha.
Als de ontwikkeling van de nominale waarden met andere Europese landen wordt vergeleken, vallen grote verschillen op (logaritmisch weergegeven, zodat ook de ontwikkelingen van de lage grondprijzen zichtbaar zijn). Landen als Belgie, Luxemburg en Nederland hebben sinds 2000 een vergelijkbare percentuele groei. De grondprijzen in Frankrijk en Spanje zijn minder hard gestegen. In Duitsland is de grondprijs in de jaren 90 tot ca 2005 gedaald, en daarna weer sterk aan het stijgen (mogelijk dat dit met het samengaan van oost en west Duitsland te maken heeft). De grondprijzen in Oost Europa zijn met een inhaalslag bezig. Sinds 2008 is de grondprijs in Denemarken gedaald en daarna gelijk gebleven.
Een belangrijke factor wat de waarde van de grond bepaalt, is hoeveel geld ermee verdient kan worden. Daarom is in onderstaande grafiek voor elk land de jaarlijkse opbrengst (uit gewassen en veeteelt) uitgezet tegen de jaarlijkse waarde (van niet alle landen is data beschikbaar). Te zien is dat hier een redelijke correlatie tussen zit. Een aantal landen passen niet in deze lijn, dan wel erboven of eronder. Hier kunnen ook nog andere factoren een rol spelen, die niet in deze twee agrarische productgroepen zijn meegenomen, zoals inkomen uit recreatie/evenementen, status van het hebben van land (landgoed), of de emotionele waarde van familiebezit, waardoor het land niet op de markt komt.
De redelijke correlatie wordt echter wel duidelijk. Vooral laat dit echter zien dat Nederland hierbij een eenzame koploper is, zowel wat betreft de waarde van de grond als de opbrengst per ha.
Met het opkomen van kringlooplandbouw willen agrariers wel overstappen naar meer extensieve teelten. Extensieve landbouw wordt echter lastig bij de huidige hoge grondprijzen, die moet goedkoper worden - hier zitten namelijk vaak leningen bij de Rabobank op, met een noodzaak tot een bepaalde cashflow.
Vandaar de vraag voor deze blog: hoe hoog is de grondprijs in Nederland? Hoe is deze ontwikkeld? En vooral hoe is deze in vergelijking met omliggende landen?
Hoe zijn de grondprijzen in Nederland?
De agrarische gronden in Nederland kosten in 2019 gemiddeld genomen rond de 60.000,- euro per ha. |
| Bron: https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen |
De variatie in Nederland is echter groot. In de duurste regio (de Noordoostpolder) kost het meer dan een ton per ha, terwijl in de goedkoopste regio's een hectare landbouwgrond ca 40.000,- tot 45.000,- euro kost.
 |
| Bron: https://asrrealestate.nl/media/214717/grondprijzen-q3-2019-kaart-2.gif |
Uitschieters hierbij zijn de IJsselmeerpolders en de Veenkolonien met ca 25.000 euro per ha. Regio's waar de prijzen minder zijn gestegen zijn het centraal veehouderijgebied en het Hollands/Utrechts weidegebied (ca 10.000 euro per ha gestegen).
 |
| Bron: https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/noord-nederland# |
 |
| Bron: https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/oost-nederland# |
 |
| Bron: https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/west-nederland# |
 |
| Bron: https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/zuid-nederland# |
Lange termijn ontwikkeling Nederlandse grondprijzen
Het LEI heeft in 2009 een uitgebreid onderzoek gepubliceerd met daarin de ontwikkeling van de prijzen van zowel boerderijen als gronden. Hierbij zijn zowel de reeele als de nominale waarden weergegeven. Deze waarden zijn weergegeven in guldens, en heb ik met de euro naar gulden conversiewaarde omgerekend naar euro's, om deze te kunnen vergelijken met andere data.Onderstaande grafieken laten de nominale waarde (bovenste grafiek) en de reeele waarde (onderste grafiek) zien. Beide grafieken zijn met logaritmische assen weergegeven, omdat hiermee percentuele stijgingen veel beter zichtbaar worden.
Beide grafieken laten zien dat er met betrekking tot de waarde van landbouwgrond een duidelijke verandering is opgetreden rond 1950. Tot 1950 bleef de nominale waarde van landbouwgrond redelijk constant, waarbij de reeele waarde tussen 1940 en 1950 sterk afnam. Vanaf 1950 is de waarde van landbouwgrond echter sterk gaan stijgen, zelfs zodanig dat ook de reeele waarde sterk is gestegen. Dit wordt verklaard omdat sinds 1950 de opbrengsten per ha (door de groene revolutie) sterk zijn gestegen. Meer inkomsten die uit land gehaald konden worden resulteerde daarmee ook in een stijging van de waarde van de gronden.
 |
| Bron: https://www.vastgoedvanhetrijk.nl/fileadmin/user_upload/documenten/lei_rapport_ontwikkeling_van_de_agrarische_grondprijs.pdf |
 |
| Bron: https://www.vastgoedvanhetrijk.nl/fileadmin/user_upload/documenten/lei_rapport_ontwikkeling_van_de_agrarische_grondprijs.pdf |
Landprijzen per land en per streek
De land prijzen per land en per streek verschillen zeer sterk. Nederland heeft de hoogste gemiddelde nominale grondprijzen, terwijl vooral Oost Europeese landen een veel lagere nominale grondprijs hebben (onderstaande grafiek is van 2016; 22 van de 27 EU-landen zijn opgenomen in onderstaande figuur). |
| Bron: https://edepot.wur.nl/446327 (2016) |
Grondprijzen verschillen echter sterk per land. Onderstaand overzicht laat de prijzen zien per regio/provincie/streek in 2016. Het laat zien dat de prijzen sterk kunnen verschillen. Nederland springt eruit als een gebied met hoge grondprijzen, maar bepaalde delen van Duitsland en Italie hebben grondprijzen die vergelijkbaar zijn met die van Nederland.
 |
| Bron: https://edepot.wur.nl/446327 |
Als je echter nog verder zou inzoomen, en gaat kijken naar typen grondgebruik kom je nog hogere prijzen tegen. Zo zijn volgens deze website prijzen van wijngaarden in Frankrijk in 2018 rond de 150.000,- euro/ha.
 |
| Bron: http://angelajanehoward.com/latest-agricultural-land-prices-in-europe-and-france-rising-and-falling/ |
Als de ontwikkeling van de nominale waarden met andere Europese landen wordt vergeleken, vallen grote verschillen op (logaritmisch weergegeven, zodat ook de ontwikkelingen van de lage grondprijzen zichtbaar zijn). Landen als Belgie, Luxemburg en Nederland hebben sinds 2000 een vergelijkbare percentuele groei. De grondprijzen in Frankrijk en Spanje zijn minder hard gestegen. In Duitsland is de grondprijs in de jaren 90 tot ca 2005 gedaald, en daarna weer sterk aan het stijgen (mogelijk dat dit met het samengaan van oost en west Duitsland te maken heeft). De grondprijzen in Oost Europa zijn met een inhaalslag bezig. Sinds 2008 is de grondprijs in Denemarken gedaald en daarna gelijk gebleven.
 |
| Bron: Eurostat, Eurostat, EU rapport en LEI |
Een belangrijke factor wat de waarde van de grond bepaalt, is hoeveel geld ermee verdient kan worden. Daarom is in onderstaande grafiek voor elk land de jaarlijkse opbrengst (uit gewassen en veeteelt) uitgezet tegen de jaarlijkse waarde (van niet alle landen is data beschikbaar). Te zien is dat hier een redelijke correlatie tussen zit. Een aantal landen passen niet in deze lijn, dan wel erboven of eronder. Hier kunnen ook nog andere factoren een rol spelen, die niet in deze twee agrarische productgroepen zijn meegenomen, zoals inkomen uit recreatie/evenementen, status van het hebben van land (landgoed), of de emotionele waarde van familiebezit, waardoor het land niet op de markt komt.
De redelijke correlatie wordt echter wel duidelijk. Vooral laat dit echter zien dat Nederland hierbij een eenzame koploper is, zowel wat betreft de waarde van de grond als de opbrengst per ha.
 |
| Bron: Dataportaal, Eurostat, Eurostat, Eurostat |
Conclusie
De Nederlandse grondprijzen zijn hoog. Ze zijn sinds de jaren 50 van de 20e eeuw erg hard gestegen. Grondprijzen in Nederland zijn hoger dan in de andere EU landen. In bepaalde EU regio's zijn de grondprijzen echter vergelijkbaar. Deze hoge grondprijzen in Nederland lijken sterk veroorzaakt te zijn door de zeer hoge agrarische opbrengsten die met deze gronden worden verkregen.Bronnen:
- https://ag.purdue.edu/commercialag/Documents/Resources/Farmland/Land-Prices/2012_01_01_Gloy_Farmland_Values_Current.pdf
- https://www.agriholland.nl/dossiers/landbouwgrond/home.html
- http://angelajanehoward.com/latest-agricultural-land-prices-in-europe-and-france-rising-and-falling/
- http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=apri_lprc&lang=en
- https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen
- https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/noord-nederland#
- https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/oost-nederland#
- https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/west-nederland#
- https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/zuid-nederland#
- https://asrrealestate.nl/media/214011/asr-themabericht-agrarische-grondprijzen-in-de-eu-2016.pdf
- https://asrrealestate.nl/media/214717/grondprijzen-q3-2019-kaart-2.gif
- https://www.clo.nl/indicatoren/nl130304-grondverwerving-voor-natuur-en-landbouw-landelijke-prijsontwikkeling
- https://data.europa.eu/euodp/data/dataset/RkalYojCmjDuSMFfEZQIA/resource/bb5b61e2-0b16-4ff1-adeb-4d26f117b44a
- https://ec.europa.eu/agriculture/sites/agriculture/files/external-studies/2008/landmarkets/report_en.pdf
- https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tag00055/default/table?lang=en
- https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tag00054/default/table?lang=en
- https://ec.europa.eu/eurostat/web/agriculture/data/main-tables?p_p_id=NavTreeportletprod_WAR_NavTreeportletprod_INSTANCE_eHDyQeh823LL&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-2&p_p_col_count=1
- https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-datasets/product?code=apri_lprc
- https://edepot.wur.nl/446327
- http://eureka.sbs.ox.ac.uk/5365/1/2015-8.pdf
- https://www-genesis.destatis.de/genesis/online?operation=abruftabelleBearbeiten&levelindex=0&levelid=1582898315328&auswahloperation=abruftabelleAuspraegungAuswaehlen&auswahlverzeichnis=ordnungsstruktur&auswahlziel=werteabruf&code=61521-0001&auswahltext=&werteabruf=starten#astructure
- https://www-genesis.destatis.de/genesis/online?operation=abruftabelleBearbeiten&levelindex=0&levelid=1582898315328&auswahloperation=abruftabelleAuspraegungAuswaehlen&auswahlverzeichnis=ordnungsstruktur&auswahlziel=werteabruf&code=61521-0001&auswahltext=&werteabruf=starten#astructure
- https://landforthemany.uk/3-for-the-many-not-the-few-a-fair-price-for-land/
- https://www.nrc.nl/nieuws/1990/06/11/landeigenaren-willen-pachtvrijstelling-6932165-a332674
- https://www.persee.fr/doc/ecoru_0013-0559_1988_num_187_1_3919
- https://www.researchgate.net/publication/299531864_Determinants_of_agricultural_land_price_in_Poland_-_A_case_study_covering_a_part_of_the_Euroregion_Baltic/
- https://www.savills.co.uk/research_articles/229130/226831-0
- https://www.vastgoedvanhetrijk.nl/fileadmin/user_upload/documenten/lei_rapport_ontwikkeling_van_de_agrarische_grondprijs.pdf
- https://zakelijk.kadaster.nl/kwartaalbericht-2019-3
- http://angelajanehoward.com/latest-agricultural-land-prices-in-europe-and-france-rising-and-falling/
- http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=apri_lprc&lang=en
- https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen
- https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/noord-nederland#
- https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/oost-nederland#
- https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/west-nederland#
- https://asrrealestate.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/zuid-nederland#
- https://asrrealestate.nl/media/214011/asr-themabericht-agrarische-grondprijzen-in-de-eu-2016.pdf
- https://asrrealestate.nl/media/214717/grondprijzen-q3-2019-kaart-2.gif
- https://www.clo.nl/indicatoren/nl130304-grondverwerving-voor-natuur-en-landbouw-landelijke-prijsontwikkeling
- https://data.europa.eu/euodp/data/dataset/RkalYojCmjDuSMFfEZQIA/resource/bb5b61e2-0b16-4ff1-adeb-4d26f117b44a
- https://ec.europa.eu/agriculture/sites/agriculture/files/external-studies/2008/landmarkets/report_en.pdf
- https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tag00055/default/table?lang=en
- https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tag00054/default/table?lang=en
- https://ec.europa.eu/eurostat/web/agriculture/data/main-tables?p_p_id=NavTreeportletprod_WAR_NavTreeportletprod_INSTANCE_eHDyQeh823LL&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-2&p_p_col_count=1
- https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-datasets/product?code=apri_lprc
- https://edepot.wur.nl/446327
- http://eureka.sbs.ox.ac.uk/5365/1/2015-8.pdf
- https://www-genesis.destatis.de/genesis/online?operation=abruftabelleBearbeiten&levelindex=0&levelid=1582898315328&auswahloperation=abruftabelleAuspraegungAuswaehlen&auswahlverzeichnis=ordnungsstruktur&auswahlziel=werteabruf&code=61521-0001&auswahltext=&werteabruf=starten#astructure
- https://www-genesis.destatis.de/genesis/online?operation=abruftabelleBearbeiten&levelindex=0&levelid=1582898315328&auswahloperation=abruftabelleAuspraegungAuswaehlen&auswahlverzeichnis=ordnungsstruktur&auswahlziel=werteabruf&code=61521-0001&auswahltext=&werteabruf=starten#astructure
- https://landforthemany.uk/3-for-the-many-not-the-few-a-fair-price-for-land/
- https://www.nrc.nl/nieuws/1990/06/11/landeigenaren-willen-pachtvrijstelling-6932165-a332674
- https://www.persee.fr/doc/ecoru_0013-0559_1988_num_187_1_3919
- https://www.researchgate.net/publication/299531864_Determinants_of_agricultural_land_price_in_Poland_-_A_case_study_covering_a_part_of_the_Euroregion_Baltic/
- https://www.savills.co.uk/research_articles/229130/226831-0
- https://www.vastgoedvanhetrijk.nl/fileadmin/user_upload/documenten/lei_rapport_ontwikkeling_van_de_agrarische_grondprijs.pdf
- https://zakelijk.kadaster.nl/kwartaalbericht-2019-3
Geen opmerkingen:
Een reactie posten