Certificering en registratie
De zaaigoedmarkt fuseert steeds verder tot een beperkt aantal zeer grote spelers. De top 10 zaaigoedbedrijven had in 2011 ongeveer 75% van de zaaigoed markt in handen (zie voor meer informatie hierover deze eerdere blog over de markt van het zaaigoed) en is sindsdien verder gefuseerd. De zakelijke belangen worden hierdoor ook steeds groter. Een markt die globaler wordt en waar steeds minder spelers zijn, vraagt om sterkere regelgeving vanuit de overheid. Zaaigoed wordt dus steeds verder gereguleerd, wat onder andere tot gevolg heeft dat zaaigoed geregistreerd dan wel gecertificeerd moet zijn. Binnen Nederland gelden de Europese regels, waarbinnen al het zaaigoed dat op de markt wordt gebracht moet zijn geregistreerd of gecertificeerd om op de markt te mogen worden gebracht.In een markt die steeds grootschaliger en zakelijker wordt, is dit op zich geen rare regel. Steeds minder mensen bewaren/produceren hun eigen zaaigoed, ze kopen elk jaar het nieuwe zaaigoed in de winkel of bij de leverancier. Door goede regelgeving en certificering voorkom je dat een winkel allerlei raar/slecht spul verkoopt, of dat je zaaigoed voor bijvoorbeeld peulen denkt te kopen terwijl je zaaigoed van een of ander raar onkruid koopt.
De regulering van de zaaigoed markt brengt echter wel een groot probleem met zich mee. De wereld van het zaaigoed zit namelijk fundamenteel anders in elkaar dan die van bijvoorbeeld speelgoed, telefoons of ander in fabrieken geproduceerd materiaal. Planten passen zich aan aan de lokale situatie, muteren, evolueren, en bevruchten elkaar waardoor in de loop van de afgelopen millennia duizenden varieteiten van planten zijn ontstaan, die aangepast zijn aan de lokale omstandigheden.
Voedselproductie in de volle grond, heeft te maken met oncontroleerbare buiten omstandigheden. En juist die omstandigheden worden warmer en minder stabiel. Juist in die omstandigheden moet je veel verschillende varieteiten hebben omdat bepaalde dingen in het ene jaar het beter doen dan in het andere jaar, anders wordt je systeem heel erg kwetsbaar (voor de liefhebber, lees het werk van wiskundig hoogleraar Bert Zwart over kwetbaarheid van geoptimliseerde en efficiente systemen, zie hier een interview met hem, of lees het werk van Nassim Taleb).
Juist in oude rassen is al een enorme varieteit aanwezig, die zijn aangepast aan de lokale omstandigheden, lokaal klimaat, lokale bodem etc. Interessant genoeg blijken de oude rassen juist een heel andere en vaak ook veel betere voedingswaarde hebben (zie hiervoor bijvoorbeeld het boek "super groente en power fruit" van Jo Robinson).
Een bedrijf als Vreeken's Zaden in Dordrecht, dat zichzelf Seed Saver van de lage landen noemt, houdt veel oude rassen in omloop en levert deze aan geinteresseerden, maar zelf geven ze aan dat ze door de Europese regelgeving steeds meer in het nauw komen te zitten, vooral omdat deze oude rassen vaak niet zijn gecertificeerd of geregistreerd, en zij niet (altijd) de financiele mogelijkheden hebben om dit te doen.
Wereldwijde regelgeving
Wereldwijd is strengere regelgeving rondom zaaigoed aan een enorme opmars bezig, vooral ook door het samengaan van de zaaigoed producerende bedrijven, aan de ene kant omdat het bestaan van minder bedrijven om sterkere regelgeving vraagt, aan de andere kant vanwege een sterke lobby vanuit deze bedrijven. Deze website laat voor zoveel mogelijk landen zien wat er qua zaaigoed al dan niet is toegestaan, waarbij hier voor een behoorlijk aantal landen is uitgeschreven wat er zoal speelt op het vlak van wat wel en niet mag met zaaigoed.Allereerst de Nederlandse situatie. Hier zijn de belangrijkste randvoorwaarden:
- Geprivatiseerd zaaigoed: boeren mogen ze oogsten en opnieuw zaaien op hun eigen boerderij: nee
- Geprivatiseerd zaaigoed: boeren mogen ze oogsten en ze dan ruilen of cadeau doen: nee
- Geprivatiseerd zaaigoed: boeren mogen ze oogsten en vervolgens verkopen: nee
- Boeren kunnen alleen gecertificeerde, geregistreerde of gecatalogiseerde zaaigoed kopen: ja
- Bij (vermoedelijke) inbreuk kan zaaigoed in beslag worden genomen: ja
- Bij (vermoedelijke) inbreuk kan de oogst in beslag worden genomen: ja
- Bij (vermoedelijke) inbreuk kan een product gemaakt van geoogst materiaal in beslag worden genomen: voor sommige soorten
- Bij overtreding kan boer beboet worden: ja
- Bij overtreding kan de boer de gevangenis in: ja
- Inspectie kan worden gedaan door de particuliere sector: ja
- Met geprivatiseerde rassen kunnen nieuwe rassen worden gekweekt: ja
- Lokaal zaaigoed kan worden geprivatiseerd als het wordt "ontdekt": ja
- Privatisering strekt zich uit tot vergelijkbare reeds bestaande rassen: ja
Voor oude en kleine rassen lijkt echter wel een uitzonderingspositie te komen, en ik citeer hierbij van de website van NAK tuinbouw:
"De regels voor het aanmelden en in de handel brengen van landrassen, instandhoudingsrassen en amateurrassen wijken af van die voor gangbare rassen. Dit zijn bijvoorbeeld oude landrassen die niet aan de voorwaarden van uniformiteits- of cultuurwaarde voldoen of rassen die ontwikkeld zijn voor de teelt onder bijzondere omstandigheden, bijvoorbeeld voor volkstuintjes. De financiële omzet daarvan is soms zo gering dat de kosten van het DUS-onderzoek (Distinctness, Uniformity and Stability) niet terugverdiend kunnen worden.".
Meer uitleg over de randvoorwaarden voor de landrassen, instandhoudingsrassen en amateurrassen is hier te vinden.
In Afrika wordt geprobeerd regels rondom zaaigoed te regelen via bestaande samenwerkingsverbanden van meerdere landen, zoals ARIPO (African Regional Intellectual Property Organisation; voornamelijk Engels sprekende landen), OAPI (African Organisation for Intellectual Property; voornamelijk Frans sprekende landen) en SADC (South African Development Community). Via de OAPI is op dit vlak al regelgeving van kracht sinds 2006 (bron).
|
| Bron: https://www.grain.org/article/entries/5142-seed-laws-that-criminalise-farmers-resistance-and-fightback |
In veel van landen in Afrika wordt daardoor zaaigoed verzamelen steeds meer de illegale hoek ingedrukt, vooral als lokaal zaaigoed ook geprivatiseerd wordt. Neem bijvoorbeeld Kenia, een land met aan de ene kant een grote agrarische sector gericht op export, en een grote groep mensen die nog voor zichzelf voedsel verbouwd:
- Geprivatiseerd zaaigoed: boeren mogen ze oogsten en vervolgens verkopen: nee
- Geprivatiseerd zaaigoed: contractueel kunnen andere beperkingen worden gesteld: ja
- Bij (vermoedelijke) inbreuk kan zaad in beslag worden genomen: ja
- Bij overtreding kan boer beboet worden: ja
- Bij overtreding kan de boer de gevangenis in: ja
- Alle plaatsen inclusief woningen kunnen doorzocht worden: ja, maar geen woningen
- Alle soorten, ook wilde soorten, mogen worden geprivatiseerd: nee
- Met geprivatiseerde rassen kunnen nieuwe rassen worden gekweekt: ja
- Lokaal zaaigoed kan worden geprivatiseerd als het wordt "ontdekt": ja
Wat je wel en niet mag met geoogst zaaigoed kan heel grote gevolgen hebben bij een consoliderende markt met grote rijke machtige bedrijven, daar is de situatie in de VS een goed voorbeeld van. In de VS zijn de regels net weer iets anders, vooral omdat zaaigoed nog mag worden verzameld, maar tegelijkertijd patenten/octrooien op zaaigoed kan worden verkregen:
- Geprivatiseerd zaaigoed: boeren mogen ze oogsten en opnieuw zaaien op hun eigen boerderij: met beperkingen
- Geprivatiseerd zaaigoed: boeren mogen ze oogsten en ze dan ruilen of cadeau doen: nee
- Geprivatiseerd zaaigoed: boeren mogen ze oogsten en vervolgens verkopen: nee
- Geprivatiseerd zaaigoed: contractueel kunnen andere beperkingen worden gesteld: ja
- Bij (vermoedelijke) inbreuk kan zaaigoed in beslag worden genomen: ja
- Bij (vermoedelijke) inbreuk kan gewas worden vernietigd: ja
- Bij (vermoedelijke) inbreuk kan de oogst in beslag worden genomen: ja
- Bij (vermoedelijke) inbreuk kan een product gemaakt van geoogst materiaal in beslag worden genomen: ja
- Bij overtreding kan boer beboet worden: ja
- Bij overtreding kan de boer de gevangenis in: ja?
- Inspectie kan worden gedaan door de particuliere sector: ja
- Met geprivatiseerde rassen kunnen nieuwe rassen worden gekweekt: ja
- Lokaal zaaigoed kan worden geprivatiseerd als het wordt "ontdekt": ja
- Privatisering strekt zich uit tot vergelijkbare reeds bestaande rassen: ja
- Huidige situatie: een cocktail van beperkende regels en intimiderende praktijken
Degenen die dit zaaigoed kopen moeten allerlei contracten tekenen, waaronder dat ze zelf geen zaaigoed verzamelen, maar ze geven ook toegang aan derden voor het uitvoeren van controles.
In de VS kan zaaigoed gepatenteerd worden, wat dus niet meer kan in de EU. Meerdere boeren die zelf zaaigoed van hun eigen land verzamelen, zijn voor de rechter gedaagd, wegens het schenden van deze patenten. Een aanklacht hierbij is bijvoorbeeld geweest dat deze boeren GMO zaaigoed hebben (wat gepatenteerd is), omdat hun gewassen zijn bestoven met stuifmeel van de (gepatenteerde) GMO-planten vanuit naastgelegen velden en hierdoor in het geoogste zaaigoed terecht is gekomen. Zie bijvoorbeeld dit Guardian artikel, en het rapport "Seed Giants VS. U.S. Farmers". Naast Monsanto heeft ook DuPont vergelijkbare rechtzaken gevoerd (bron, klik hierbij op de VS voor het verhaal).
Sommige boeren hebben Monsanto voor de rechter gedaagd (bijvoorbeeld vanwege het ongewenst vervuilen van hun zaaigoed met GMO stuifmeel), maar dat is lang niet altijd goed afgelopen voor de boeren, zoals deze site uitlegt (meer info nieuwsbericht, pubpat en OSGATA).
Conclusie
Aangezien onze landbouw zich grotendeels focust op het verbouwen van eenjarige gewassen, is het noodzakelijk om elk jaar weer te beginnen met het inzaaien of poten van de gewassen voor het nieuwe groeiseizoen. Het zaai- en pootgoed moet worden verzameld of ingekocht. Wereldwijd is er steeds sterkere regelgeving in opkomst (die onder andere wordt gepusht door een sterke lobby vanuit het bedrijfsleven) die maakt dat het zelf verzamelen van zaaigoed uit de oogst van het jaar ervoor steeds meer in het gedrang komt. Inkopen van het zaaigoed is voor vele boeren de enige optie. Zaaigoed soevereiniteit is dus ver te zoeken.Deze aanpak maakt onze voedselproductie echter ook steeds minder robuust, terwijl veranderende klimatologische omstandigheden juist om een zeer robuust voedselproductiesysteem vragen:
- tussen verschillende oude lokaal gebruikte rassen zitten soms grote verschillen. Door oude rassen niet toe te staan, verminder je dus de robuustheid van het systeem enorm.
- Door lokaal zaaigoed te oogsten en te gebruiken geef je deze rassen ook de mogelijkheid om te muteren en te evolueren aan de lokale omstandigheden. Door elk jaar centraal gekweekt zaaigoed te kopen, geef je de planten niet meer de kans om deze varieteiten te laten ontstaan, terwijl juist deze varieteit noodzakelijk is bij veranderende klimatologische omstandigheden.
- Daar waar F1-hybride zaaigoed wordt gebruikt is het ook nauwelijks mogelijk om zaaigoed voor het volgende jaar te oogsten, omdat het zaaigoed uit F1-hybrides slechter is dan het F1-hybride zaaigoed zelf.
- de machtspositie van een steeds kleiner aantal en steeds grotere wordende zaaigoed leverende spelers maakt (zonder goede regulering) positie van de kopers van het zaaigoed steeds zwakker, met alle gevolgen van dien.
Het niet toestaan van het octrooirecht op zaaigoed in de EU is dus op zich goed nieuws, omdat hiermee het kweken van nieuwe varieteiten mogelijk blijft.
De regelgeving eromheen maakt het echter steeds lastiger, vooral voor kleine spelers. De regelgeving maakt het ook steeds moeilijker om oude rassen, die zeer veel voordelen in zich hebben (als je verder kijkt dan kg opbrengst, houdbaarheid en uniformiteit), op de markt te brengen.
Bronnen:
- https://www.ad.nl/economie/patent-op-broccoli-ingetrokken~ac1d26aa/- https://web.archive.org/web/20100724051007/https://www.epo.org/about-us/press/backgrounders/history.html
- https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/patent-broccoli-ingetrokken-kwekers-winnen-van-chemiereus-monsanto
- http://www.centerforfoodsafety.org/files/seed-giants_final_04424.pdf
- https://www.cnyakundi.com/kenya-silently-passes-law-criminalizing-indigenous-seed-sharing/amp/
- http://archive.constantcontact.com/fs122/1104248386985/archive/1116073966365.html
- https://decorrespondent.nl/11191/hoe-onze-obsessie-met-efficientie-ons-kwetsbaar-maakt-voor-onwaarschijnlijke-gevaren/
- https://ejatlas.org/featured/seeds
- https://www.grain.org/article/entries/5142-seed-laws-that-criminalise-farmers-resistance-and-fightback
- https://grist.org/sustainable-food/2011-03-31-reversing-roles-organic-farmers-sue-monsanto-over-gmo-seeds/
- https://www.ipeg.com/patenting-broccoli-and-tomatoes/
- https://www.meulenhoff.nl/producten/supergroente-en-powerfruit-9789460239885
- https://www.mo.be/en/analysis/tanzanian-farmers-are-facing-heavy-prison-sentences-if-they-continue-their-traditional-seed
- https://modernfarmer.com/2015/09/seeding-fear-the-story-of-a-farmer-who-took-on-monsanto/
- https://www.naktuinbouw.nl/landbouw/rassenonderzoek/onderzoek/toelatingsonderzoek-amateurrassen-instandhoudingsrassen-en
- https://nos.nl/artikel/2334041-europees-octrooibureau-er-komt-geen-octrooi-op-planten.html
- http://www.pubpat.org/monsanto-seed-patents.htm
- https://www.raadvoorplantenrassen.nl/nl/kwekersrecht-en-toelating/groentegewassen/amateur-instandhoudings-en-landrassen/
- https://www.theguardian.com/environment/2013/feb/12/monsanto-sues-farmers-seed-patents
- https://www.vreeken.nl/
- https://nl.wikipedia.org/wiki/F1_hybride
- https://en.wikipedia.org/wiki/Food_sovereignty
- https://en.wikipedia.org/wiki/Nassim_Nicholas_Taleb
Geen opmerkingen:
Een reactie posten