Ons voedsel (8c): hoe ziet de wereldwijde voedselmarkt eruit

In 2 eerdere blogs heb ik gekeken naar de voedselmarkt, in blog Ons voedsel (8a) heb ik gekeken naar de consolidatie van de 10 grootste voedselverwerkende concerns. In blog Ons voedsel (8b) heb ik gekeken naar de biologische concerns.
Hoe ziet dat er echter uit als je naar nationale systemen in plaats van concerns kijkt?
Nederland is een grote speler op de wereldwijde voedselmarkt. Een artikel van september 2017 in de National Geographic zette Nederland sterk in de spotlights: Nederland voedt de wereld! Maar hoe ziet die markt er uit, hoe is die wereldwijd verdeeld en hoe groot is Nederland nu eigenlijk?

Verandering van de wereldwijde voedselmarkt

Een studie uit 2012 geeft een goed overzicht van de wereldwijde voedselmarkt op basis van de FAO voedseldatabase en de UN comtrade database. Op basis hiervan is inzicht verkregen in de ontwikkeling van de wereldwijde handel in voedsel, zoals in onderstaande figuren is te zien. De linker figuur laat zien dat de wereldwijde voedselproductie sterk is gestegen, de wereldwijde export, dus het verhandelen van het voedsel tussen landen, is nog sterker gestegen. De rechter figuur laat zien dat meer en meer voedsel tussen landen wordt verhandeld: de export/productie ratio is gestegen tusen 1950 en 2010 van minder dan 10% naar bijna 60%. 

Bron: http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0037810

De verwevenheid tussen landen is dus enorm toegenomen. Dit is veroorzaakt door een enorm scala aan oorzaken, factoren die hierbij hebben meegespeeld zijn bijvoorbeeld:
- De groei van de bevolking per land en de groei van de voedsel productie per land is niet gelijk, waardoor bepaalde landen steeds meer afhankelijk worden van externe voedselproductie, zie een blog 3b over ons voedsel (onderstaande figuur laat alleen de netto handel zien).

Bron: http://soilandstate.blogspot.nl/2015/01/the-global-food-market-political.html

- Door betere logistiek is het mogelijk geworden om alles naar overal te verschepen, of het nu boontjes zijn uit Egypte, appels uit Nieuw Zeeland of sinaasappels uit Spanje. 
- De handelsbedrijven die de ons voedsel in de vorm van bulkproducten verschepen over de aarde zijn steeds groter geworden, waardoor ze ook steeds beter in staat zijn geworden om de vraag aan het aanbod te verbinden (zie deze blog over de tussenhandel)
- De grote voedselverwerkende bedrijven zijn steeds globaler vertegenwoordigd (zie een eerdere blog hierover)

Bron: http://www.behindthebrands.org/

Waar komt de meeste export vandaan

De mondiale top 5 bestaat uit de USA, Nederland, Duitsland, Brazilie en Frankrijk. Nederland bezit hier de 2e positie en is verantwoordelijk voor ongeveer 7a 8% van de wereldwijde export.

Bron: http://www.momagri.org/UK/agriculture-s-key-figures/France-is-gradually-losing-its-place-among-major-agricultural-export-powerhouses-_1058.html

Hoewel de wereldwijde export dus sterk is toegenomen, is het onduidelijk in hoeverre de wereldwijde export vooral de regionale markt bediend. Onderstaande figuur laat de situatie van 1998 zien. Hierin wordt direct zichtbaar dat zelfs de grote voedsel producerende landen toendertijd op de wereldmarkt vooral exporteerden naar een beperkt aantal landen.

Bron: http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0037810

Waar deze situatie in 1998 nog sterk regionaal was, is juist sinds 1998 de wereldwijde landhandel sterk op gang gekomen. Hierbij wordt vooral door rijkere landen land gekocht in de armere landen vooral Afrika (zie de figuur hieronder). De verwachting is dat de voedselhandel hierdoor een minder sterk regionaal karakter heeft gekregen. De bovenaan de blog getoonde figuur met de export/productie ratio wijst wel in die richting: sinds 2000 is de ratio sterk gestegen van ongeveer 0,3 naar 0,6. Een goed figuur per land vereist echter een nieuwe studie...

bron: http://old.grida.no/graphicslib/detail/africa-a-global-market-for-large-scale-land-acquisitions_2fd1

Totale productie versus productie per ha

In de FAO database is voor de hele wereld landbouw data verzameld. Hiermee is een goed inzicht te geven in welke landen hoeveel produceren.
Onderstaande figuur is gemaakt voor de 2013 data van graan. Te zien is dat er grote verschillen zijn in hoeveel landen produceren en in wat de opbrengst per ha per land is. Nederland doet het erg goed wat betreft opbrengst per ha, beter dan de VS, Brazilie en Australie. Verbazingwekkend genoeg weten Belgie, Koeweit en Oman meer graan per ha te produceren. De totale bijdragen van Nederland is echter zeer beperkt.

Bron: http://www.pablotittonell.net/2015/06/whos-producing-our-food/

Terug naar de Nederlandse afzet

De data rondom export van voedsel laten zien dat Nederland inderdaad een grote speler is in de wereld van de voedselhandel. Maar Nederland is op dit moment vooral een sterk regionale speler: in 2015 ging 58% van de export naar andere Europese landen (Duitsland, Belgie, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italie).

Bron: https://www.government.nl/binaries/medium/content/gallery/government/content-afbeeldingen/ministeries/ez/land-en-tuinbouw/landbouwcijfers-2016_eng.png

Maar voedt Nederland met deze cijfers de wereld (bron 1 en bron 2)? Niet echt. Hoewel opbrengsten per ha in Nederland heel hoog liggen, wordt in Nederland 1,8% van de zuivel, 1,1% van het vlees en 0,24% van het plantaardige voedsel geproduceerd.
De mate waarin Nederland dus de wereld voedt is maar net hoe je het bekijkt. Nederland is absoluut een sterke regionale speler op het vlak van de export van agro-producten, maar de wereld voeden, dat lijkt toch iets te sterk uitgedrukt.

Ons voedsel 8b         Ons voedsel 9